Yaygın Gelişimsel Bozukluklar

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar; erken çocukluk döneminde başlayan, gelişimin bir çok alanında gecikme ya da gerileme şeklinde görülen spektrum bozukluktur. Temel olarak;

• Sosyal etkileşimin az olması ya da olmaması
• Dil gelişiminde ve iletişimde bozulma, gerileme olması
• Sınırlı ilgi ve stereotipik davranışların olması şeklinde kendini göstermektedir

Spektrum içinde beş bozukluk tanımlanmaktadır. Bunlar; Otizm, Rett Sendromu, Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu, Asperger Sendromu ve Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluktur. Bu beş bozukluk içinde farklı tanı kriterleri vardır ve bozukluğun görüldüğü gelişim alanlarına, belirtilerin düzeyine göre birbirinden ayrılmaktadır.

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Nedir?

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar’ın en temel özelliği iletişim kurmada zorluk ve buna bağlı olarak sosyal ilişkilerde zayıflıktır. Yenidoğan ve erken çocukluk döneminden itibaren gelişimsel farklılıklar söz konusu olabilmektedir: göz teması kurmama, ismi ile hitap edildiğinde bakmama, işaret parmağı ile objeleri göstermeme veya biri gösterdiğinde o yöne değil parmağa bakma, uzakta durma, arkadaşları ile ilişki kurma isteğinin olmaması.

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar’ın diğer bir özelliği dil gelişiminde gecikme veya dil becerisinin hiç kazanılamamasıdır. Zihinsel gelişimlerine baktığımızda IQ puanlarının oldukça farklı olduğunu görebiliriz. Yaygın Gelişimsel Bozukluk tanısı almış çocukların zihinsel becerileri, en ağır düzeydeki zekâ geriliğinden üstün zekâya kadar geniş bir aralıktadır. Önemli gerilik söz konusudur.

Yaygın Gelişimsel Bozukluk belirtileri

---

• El-kol hareketleri, yüz ifadesi, göz kontağı gibi sözel olmayan iletişim becerilerinde bozulma
• Arkadaşlık kuramama
• Diğer insanlarla paylaşmama, ilgi belirtmeme
• Tensel temastan kaçınma
• Yalnız kalma isteği
• Çevrenin farkında olmama
• Uygun duygusal tepki verememe
• Konuşmanın olmaması, varsa az olması yada kuralsız olması
• Ekolali
• Birşey talep etmeme ya da çok sınırlı talepte bulunma
• Tekrarlayan hareketler
• Kalıp davranışlar, yeniliklere kapalı olma
• Bazı nesnelere aşırı bağlılık
• Anlamsız ve belirgin,korku, kaygı vb. belirtilerin hafif ve az olmasından, ağır ve çok olmasına değişmesi

Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu

Yukarıda saydığımız üç temel alandaki bozukluğun ve gelişimsel geriliğin daha ağır olduğu durumlarda Otizm tanısı konmaktadır. Çocuklarda 3 yaşından önce; sosyal etkileşim alanında en az iki semptom, dil gelişimi ve iletişim alanında en az bir semptom gözlemlendiğinde Otizm denmektedir.

Diğerlerine göre daha nadir görülen Rett Sendromu ve Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu, normal gelişimi takip eden bir gerileme, kazanılan becerilerin yitirilmesi, sosyal etkileşimde bozulma şeklinde kendini göstermektedir.

Rett Sendromunda doğumdan sonra ilk birkaç ay büyüme ve gelişme normalken 3-6 aydan itibaren gelişmede duraklama görülmekte, sonrasında gerileme ve otistik davranışlar görülmektedir. Özellikle basmakalıp, yineleyici el hareketleri, yürüme ve duruş bozukluğu, psikomotor reterdasyon ve dil becerilerinde ileri derece bozukluk şeklinde görünümü vardır.

Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu doğumdan sonraki ilk 2 yıl normal gelişim ile sonraki 8 yıl içinde (10 yaş öncesinde);

• Dil gelişimi
• Sosyal etkileşim ve Uyum
• Bağırsak, meshane kontrolü
• Oyun
• Motor Beceri gibi alanların en az ikisinde kayıp olarak kendini gösterir.

Dil gelişiminde ve Bilişsel gelişimde herhangi bir bozukluk olmadığı halde sosyal etkileşimde ciddi problemler, sınırlı ilgi ve tekrarlayan davranışlar ile kendini gösteren durumlar Asperger olarak adlandırılmakta.Otizmden farklı olarak Asperger Sendromlu çocuklar, sağlıklı bebeklik geçirirler. Belirtiler 3-4 yaşlarından sonra ortaya çıkar. Konuşma gecikmesi yoktur. Ana belirtisi aşırı içe kapanıklıktır. Belli konulara aşırı ilgi duyarlar ve bazen bu ilgileri onları özel yapar.Otizm ya da Asperger Sendromu belirtilerinden birkaçını gösteren ya da hafif gösteren; ne Otizm ne de Asperger tanısı için yeterli belirtiye sahip olan bireyler Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk tanısı almaktadır. Atipik Otizm de denmektedir. Atipik Otizmde belirtiler zamanla kaybolabilir, iyi bir eğitimle birey tamamen normale dönebilir.

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Neden Olur?

Otizm ve diğer tüm yaygın gelişimsel bozuklukların neden olduğu henüz tam bilinmemektedir. En çok üzerinde çalışma yapılan YGB otizmdir. Bu çalışmalar, genetik yatkınlığın otizmin gelişmesindeki en önemli faktör olduğunu, çevresel faktörlerin ancak tetikleyici olabileceğini ortaya koymuştur.

Tek yumurta ikizlerinden birin de otizm olması durumun diğerinde de olma olasılığı %60-90 arasındadır. Bu oran çift yumurta ikizlerinde %3-10.dur. Tartışmalı olmakla beraber kurşun ve civaya maruz kalmanın da otizme neden olabildiği düşünülmektedir.

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Nasıl Tedavi Edilir?

Yaygın Gelişimsel Bozuklukların iyileşme süreci bütüncül bir yaklaşımı içerir. Gelişimsel özel eğitim, duyubutunleme terapısı sosyal beceri eğitimi, gerekli durumlarda medikal müdahale ve anne-baba danışmanlığından oluşmaktadır.